Dr n.med. Jerzy Kociuga
Problem bolesnego biodra dotyka już relatywnie młodych sportowców (między 20 a 40 r.ż.). Najczęściej dolegliwości bólowe pojawiają się podczas lub po aktywności fizycznej – ostre, kłujące dolegliwości przy osiągnięciu określonego zakresu ruchu lub, o wiele częściej, tępy i rozlany ból w fazie odpoczynku. Bardzo często przyczyną takiego stanu, nierzadko nie rozpoznawaną, jest konflikt panewkowo – udowy (FAI – femoroacetabular impingement).
Schorzenie to rozwija się w wyniku zwiększonego nacisku kości udowej na fragment panewki, co powoduje rozbudowę tkanki kostnej i w efekcie daje uszkodzenia stawu biodrowego oraz ograniczenie zakresu ruchomości. Przyczyną powstawania konfliktu są wrodzone zaburzenia anatomiczne, natomiast predysponują do niego również przebyte jałowe martwice, złamania, dysplazje, zaburzenia wzrostowe.
Czynnikiem wyzwalającym dolegliwości bólowe jest zwiększona aktywność fizyczna oraz praca w skrajnych zakresach ruchu stawu biodrowego.
Wyróżniamy trzy typy konfliktu panewkowo - udowego:
1. CAM – przejście między głową kości udowej a szyjką jest niewystarczająco wklęsłe (czasem wypukłe)
2. PINCER – pokrycie głowy kości udowej obrąbkiem oraz panewką jest nadmierne
3. MIESZANY – występują elementy zarówno CAM jak i PINCER
Typowym objawem, jeszcze przed pojawieniem się dolegliwości bólowych, jest ograniczenie zakresu ruchomości stawu biodrowego, szczególnie zgięcia i rotacji wewnętrznej przy zgiętym biodrze.
W badaniu klinicznym charakterystyczne jest ustawianie w rotacji zewnętrznej podczas badania biernego zgięcia, bolesna kombinacja ruchów przywiedzenia, zgięcia i rotacji wewnętrznej (konflikt przedni), a także bolesna rotacja zewnętrzna w pełnym wyproście stawu (konflikt tylny). Bardzo dobrze obrazuje takie zmiany rezonans magnetyczny, zaleca się również wykonanie rentgenowskiego zdjęcia rentgenowskiego w dwóch płaszczyznach.
U osób mało aktywnych stosujemy terapię przeciwzapalną oraz przeciwbólową za pomocą fizjoterapii, natomiast sportowcy poddawani są zabiegowi artroskopii stawu biodrowego, podczas której przywraca się prawidłowy kształt szyjki kości udowej oraz zaopatruje uszkodzony obrąbek stawowy.
Postępowanie pooperacyjne polega na intensywnej rehabilitacji i składa się z kilku etapów.
FAZA I (0-4 tyg)
- zakaz obciążania kończyny dolnej, chód o kulach przez 30 dni
- odpoczynek funkcjonalny przez 30 dni
- getry elastyczne przez 30 dni
- mobilizacja aktywna i pasywna stawu biodrowego i kolanowego
- ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego, mięśni pośladków, mięśni uda
- ćwiczenia stawu skokowego wpływające na płynność ruchu
- ćwiczenia aktywnego zgięcia biodra w odciążeniu
- masaż leczniczy mięśni uda
- ćwiczenia z fizjoterapeutą ograniczone wystąpieniem bólu
- fizykoterapia: krioterapia, elektrostymulacja, elektroterapia przeciwbólowa
Kryteria pozwalające przejść do fazy II
- pełne obciążenie w staniu
- bezbólowe (lub z bólem minimalnym) wykonywanie ćwiczeń z fazy I
- prawidłowa aktywacja mięśni podczas wykonywanych ćwiczeń
- brak stanów zapalnych zginaczy stawu biodrowego
FAZA II (4-8 tyg)
- reedukacja chodu
- mobilizacja blizn
- ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha, pośladków, czworogłowego ze stopniowym wprowadzaniem oporu elastycznego
- rower stacjonarny bez obciążenia
- zwiększanie zakresów ruchu do prawidłowych
- streetching: mięsień lędźwiowy, przywodziciele, mięsień czworogłowy, grupa kulszowo-goleniowa
- pływanie
- początek programu ćwiczeń core-stability
- ćwiczenia równoważne oraz propriocepcji
Kryteria pozwalające przejść do fazy III:
- chodzenie bez bólu z pełnym obciążeniem
- pełen zakres ruchu
- siła przywodzicieli > 60% w stosunku do drugiej kończyny dolnej
FAZA III (8-16 tyg)
- intensywne ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące tułów
- intensywne ćwiczenia wzmacniające mięśnie przywodziciele i odwodziciele stawu biodrowego (izotoniczne, ekscentryczne)
- intensywny streetching mięśnia lędźwiowego, czworogłowego uda, mięśni pośladków, grupy kulszowo-goleniowej
- intensyfikacja programu core-stability
- przygotowanie do programu atletycznego uprawianej dyscypliny sportu
- początek biegów (w 12tym tyg)
Kryteria pozwalające przejść do fazy IV - powrotu do aktywności sportowej
- powrót siły mięśniowej przywodzicieli > 70% w stosunku do drugiej kończyny
- pełny zakres ruchu
- zdolność wykonywania ćwiczeń zręcznościowych (wielopłaszczyznowe ruchy w stawie biodrowym)
Prawidłowo przeprowadzona rehabilitacja po udanym zabiegu pozwala sportowcom na powrót do pełnej aktywności fizycznej, a także zapobiega powstawaniu zmian zwyrodnieniowych, do których FAI predysponuje.
Dr n.med. Jerzy Kociuga jest specjalista medycyny sportowej oraz specjalistą chirurgiem ortopedą i traumatologiem. Prowadzi w Łodzi Gabinet Ortopedyczno-Rehabilitacyjny „KoMed” oraz jest ordynatorem szpitalnego oddziału ortopedycznego w Poddębickim Centrum Zdrowia.
